خاموت چیست؟

خاموت یا آرماتور عرضی، بخشی از سازه‌های بتن آرمه است که وظیفه آن مقاومت در برابر نیروهای برشی و پیچشی است. این المان‌ها از خم کردن میلگرد و ایجاد اشکال مختلف (معمولاً چهارگوش) به وجود می‌آیند و به دور میلگردهای طولی که در راستای طولی اعضای سازه قرار دارند، پیچیده می‌شوند. برای آشنایی با این بخش از مصالح ساختمانی، با آریا فلز صبا همراه باشید.

 

وظایف و کاربردهای خاموت:

 

1. مقاومت در برابر نیروهای برشی: نیروهای برشی ناشی از بارگذاری‌های عمودی و جانبی می‌توانند باعث شکست اعضای سازه شوند. خاموت‌ با قرارگیری در فواصل منظم، به توزیع این نیروها و جلوگیری از شکست برشی کمک می‌کنند.

 

2. مقاومت در برابر پیچش: در سازه‌هایی که تحت تأثیر نیروهای پیچشی قرار دارند، خاموت‌ با تقویت و محکم کردن میلگردهای طولی، به افزایش مقاومت پیچشی کمک می‌کنند.

 

3. حفاظت و پشتیبانی از میلگردهای طولی: خاموت‌ با ایجاد قفس‌هایی دور میلگردهای طولی، از تغییر شکل یا کج شدن آن‌ها جلوگیری می‌کنند و به پایداری کل سازه کمک می‌کنند.

 

طراحی و اجرای خاموت:

 

خاموت‌ عموماً به شکل چهارگوش طراحی و اجرا می‌شوند. در این حالت، این محصول به صورت حلقه‌های بسته‌ای دور میلگردهای طولی قرار می‌گیرند و به فاصله‌های معینی در طول عضو سازه نصب می‌شوند. این فاصله‌ها بستگی به نوع بارگذاری و نیازهای سازه‌ای دارد.

 

تفاوت میلگرد طولی و عرضی:

 

– میلگرد طولی: این میلگردها در راستای طولی عضو سازه (مانند تیر یا ستون) قرار می‌گیرند و نقش اصلی را در تحمل نیروهای کششی و فشاری دارند.

 

– میلگرد عرضی (خاموت): این میلگردها در راستای عرضی و عمود بر میلگردهای طولی قرار می‌گیرند و نقش آن‌ها در مقاومت در برابر نیروهای برشی و پیچشی است.

 

عملکرد خاموت

 

این محصول نقش بسیار مهمی در سازه‌های بتن آرمه ایفا می‌کنند. وظایف اصلی خاموت‌ عبارت‌اند از:

1. جلوگیری از بیرون زدگی آرماتورهای طولی در اثر کمانش: تحت بارهای سنگین، میلگردهای طولی ممکن است به دلیل کمانش از محل خود بیرون بزنند. خاموت‌ با محکم نگه داشتن میلگردهای طولی در جای خود، از این پدیده جلوگیری می‌کنند.

 

2. تحمل نیروهای برشی: نیروهای برشی می‌توانند منجر به ترک‌خوردگی و شکست بتن شوند. خاموت‌ با توزیع و تحمل این نیروها، از گسترش ترک‌های برشی جلوگیری می‌کنند.

 

3. جلوگیری از گسترش ترک‌های مورب: ترک‌های مورب در اثر برش خالص یا ترکیب برش و خمش ایجاد می‌شوند. خاموت‌ با مقاومت در برابر باز شدن این ترک‌ها، از شکست زودرس مقطع بتنی جلوگیری می‌کنند.

 

انواع خاموت‌

 

در ایران، خاموت‌ به‌طور متداول از میلگردهای فولادی با قطرهای 8، 10 و 12 میلی‌متر ساخته می‌شوند. بسته به شکل و کاربری سازه، خاموت‌ به دو نوع اصلی تقسیم می‌شوند:

1. خاموت ساده: در این نوع خاموت‌، خم قلاب‌ها قائم یا اصطلاحاً صاف است. این نوع خاموت‌ها در مواردی استفاده می‌شوند که نیاز به مقاومت اضافی در برابر نیروهای برشی و پیچشی نباشد.

 

2. خاموت مهندسی: در این نوع، خم قلاب‌ها 45 درجه است. این نوع خاموت‌ به دلیل افزایش کارایی در مقاومت در برابر نیروهای برشی و پیچشی، به‌ویژه در سازه‌های حساس و پیچیده مورد استفاده قرار می‌گیرند.

 

اهمیت استفاده صحیح از خاموت‌
 در سازه‌های بتن آرمه، تاثیر بسزایی در افزایش پایداری و دوام این سازه‌ها دارد. این مقطع فولادی با توزیع مناسب نیروها و جلوگیری از گسترش ترک‌ها و کمانش، از تخریب زودهنگام سازه‌ها جلوگیری می‌کنند و به حفظ ایمنی و کارایی سازه کمک می‌نمایند.

 

 

میلگرد عرضی در انواع مختلفی تولید می‌شوند که هر کدام ویژگی‌ها و کاربردهای خاص خود را دارند. در زیر به معرفی انواع خاموت می‌پردازیم:

 

1. خاموت سنتی

یکی از پرکاربردترین انواع میلگرد عرضی در ساختمان‌ها و سازه‌ها است. ویژگی‌های آن عبارتند از:
– زاویه خم: 90 درجه
– شکل: مربعی
– روش تولید: به صورت دستی و با استفاده از اهرم
این نوع خاموت به دلیل سادگی ساخت و کاربرد گسترده در سازه‌های مختلف، از محبوبیت بالایی برخوردار است.

 

2. خاموت معمولی

 

نوع معمولی به دو روش تولید می‌شود:
– روش دستی و با اهرم: این روش سنتی و مشابه خاموت سنتی است.
– روش ماشینی: با استفاده از دستگاه‌های مختلف، تولید می‌شود و در قالب‌ها و اندازه‌های مختلفی موجود است.
خاموت معمولی در ساختمان‌سازی کاربرد زیادی دارد و بسته به نیاز سازه، می‌تواند در اندازه‌ها و شکل‌های مختلفی تولید شود.

 

3. خاموت مارپیچ

مارپیچ یکی دیگر از انواع میلگرد عرضی است که با ویژگی‌های زیر شناخته می‌شود:
-روش تولید: با استفاده از دستگاه CNC
– شکل: مارپیچ
این نوع خاموت در قالب‌ها و اندازه‌های متفاوتی تولید می‌شود و برای اغلب سازه‌ها کاربرد دارد. استفاده از دستگاه CNC باعث دقت بالاتر و یکنواختی بیشتر در تولید می‌شود.

 

4. خاموت سلولار

سلولار جدیدترین و پیشرفته‌ترین نوع خاموت است که دارای ویژگی‌های زیر می‌باشد:
-شکل: حلقه‌های بسته
– استاندارد طراحی: 
استفاده از نوع سلولار به استحکام بیشتر در بتن کمک می‌کند و ضعف کششی میلگرد طولی در هنگام زلزله را جبران می‌کند. همچنین از خمش میلگردهای طولی جلوگیری می‌کند و مقاومت سازه را در برابر زلزله افزایش می‌دهد.

 

5. خاموت ربات

ربات به مارپیچ شباهت دارد ولی با تفاوت‌هایی:
– روش تولید: با استفاده از دستگاه CNC
– شکل: دارای گوشه‌های مربعی
این نوع نیز به دلیل دقت بالای تولید با دستگاه CNC، در سازه‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد و شکل خاص آن می‌تواند نیازهای مختلف سازه‌ای را برآورده کند.

استفاده از هر یک از این انواع خاموت بستگی به نیازهای سازه‌ای، نوع بارگذاری و شرایط محیطی دارد. انتخاب نوع مناسب می‌تواند تأثیر بسزایی در استحکام و دوام سازه داشته باشد.

 

سایز میلگرد خاموت

 

میلگردهای مورد استفاده برای خاموت‌ در سازه‌های بتن آرمه در سایزهای مختلفی تولید و به کار می‌روند. سایزهای متداول میلگرد شامل موارد زیر است:

– میلگرد سایز 8 میلی‌متر
– میلگرد سایز 10 میلی‌متر
– میلگرد سایز 12 میلی‌متر

 

گرید آلیاژی میلگرد

برای ساخت خاموت‌ از گریدهای آلیاژی مختلفی استفاده می‌شود. دو گرید رایج در این زمینه عبارت‌اند از:

1. میلگرد گرید A2 : این گرید از انعطاف‌پذیری بالاتری نسبت به گرید A3 برخوردار است. به دلیل همین ویژگی، گرید A2 برای ساخت خاموت‌ انتخاب بهتری است. انعطاف‌پذیری بالاتر باعث می‌شود که این میلگردها بتوانند به راحتی به شکل‌های مختلف خم شوند.

 

2. میلگرد گرید A3: این گرید کمتر از A2 انعطاف‌پذیر است و بیشتر در جایی استفاده می‌شود که نیاز به مقاومت بیشتر و انعطاف‌پذیری کمتر باشد. به همین دلیل، کمتر برای ساخت این محصول استفاده می‌شود.

 

انتخاب سایز و گرید مناسب خاموت
بستگی به عوامل مختلفی دارد، از جمله:

 

– نوع سازه: سازه‌های بزرگ‌تر و پیچیده‌تر ممکن است نیاز به خاموت‌ قوی‌تر و با سایز بزرگ‌تر داشته باشند.

 

– نوع بارگذاری: سازه‌هایی که تحت بارهای سنگین یا شرایط خاص مانند زلزله قرار دارند، نیاز به خاموت‌های مقاوم‌تر دارند.

 

– شرایط محیطی: در محیط‌هایی که شرایط خاصی مانند رطوبت بالا یا تغییرات دمایی شدید دارند، انتخاب گرید مناسب برای جلوگیری از خوردگی و دیگر آسیب‌ها بسیار مهم است.

 

کاربرد خاموت

 

میلگردها با سایزها و گریدهای مختلف در انواع سازه‌ها از جمله ساختمان‌های مسکونی، تجاری و صنعتی به کار می‌روند. استفاده از میلگردهای مناسب در خاموت‌ می‌تواند به افزایش دوام، استحکام و پایداری سازه‌ها کمک کند و از شکست‌های ناگهانی و خرابی‌های زودرس جلوگیری نماید.

 

در نهایت، مشاوره با کارشناسان مجرب مجموعه آریا فلز صبا می‌تواند در انتخاب بهترین سایز و گرید میلگرد برای پروژه‌های خاص بسیار مفید باشد.

 

دسته بندی خاموت‌ از منظر شکل

میلگرد عرضی به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند:  تنگ بسته و تنگ باز.

1. خاموت تنگ بسته
این نوع به طور کامل دور میلگردهای طولی را احاطه می‌کنند و در مقابله با نیروهای پیچشی نقش مهمی ایفا می‌کنند. این محصول برای سازه‌هایی که تحت تاثیر نیروهای پیچشی قابل توجهی قرار دارند، مورد استفاده قرار می‌گیرند. به دلیل اینکه این خاموت‌ به طور کامل بسته هستند، از خمش و کمانش میلگردهای طولی به خوبی جلوگیری می‌کنند.

 

2. خاموت تنگ باز
این نوع به طور کامل دور میلگردهای طولی را احاطه نمی‌کنند و بیشتر برای مقابله با نیروهای برشی طراحی شده‌اند. این خاموت‌ها در سه نوع مختلف موجود هستند:
– تک شاخه
– دو شاخه
– چند شاخه

 

تفاوت‌های عملکردی خاموت‌های تنگ بسته و تنگ باز

 

– مقابله با نیروهای پیچشی: هنگامی که مقابله قابل توجهی در برابر نیروهای پیچشی مدنظر باشد، استفاده از نوع تنگ بسته الزامی است و بکار بردن نوع تنگ باز مجاز نیست.

 

– مقابله با نیروهای برشی: اگر مهار نیروهای برشی نسبت به پیچشی در سازه از اهمیت بالاتری برخوردار باشد، استفاده از نوع تنگ باز توصیه می‌شود. انواع تنگ باز با توزیع نیروهای برشی در طول سازه، از ایجاد ترک‌های برشی و شکست‌های ناگهانی جلوگیری می‌کنند.

 

قیمت خاموت

قیمت خاموت به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
– گرید آلیاژی: میلگرد عرضی معمولاً از میلگردهای گرید A2 تولید می‌شوند که دارای انعطاف‌پذیری بالایی هستند.

 

– سایز میلگرد: سایزهای رایج میلگرد برای خاموت 8، 10 و 12 میلی‌متر هستند.

 

– هزینه خمکاری: هزینه خمکاری میلگرد چه با دستگاه و چه توسط کارگر نیز بر قیمت نهایی محصول تأثیرگذار است.